Sasakala Sukabumi

Jaman baheula, wilayah Priangan Barat kaasup ka wilayah Kadipatén Pamingkis. Kadipatian ieu dipingpin ku saurang dipati ngaranna Rangga Bitung jeung istrina Nyai Puntung Mayang. Harita waktu Karajaan Banten jeung Karajaan Cirebon nyerang Karajaan Pajajaran, wilayah Pamingkis kakeunaan ku balukar tina panyeranganna. Harita, Bupati Rangga Bitung maot sedeng istrina, Nyai Puntung Mayang nu keur ngandeg disalametkeun ku saurang Jaro (lurah) nyaéta Loa. Ku Jaro Loa, Nyai Puntung Mayang dibawa ka kampung nu aya di suku gunung Sunda, teu jauh ti Palabuan Ratu.

Salila di jalan rék ka Gunung Salak, di daérah Cibadak, Jaro Loa jeung Nyai Puntung Mayang manggih orok. Tuluy éta orok dibawa, dibéré ngaran Wangsa Suta. Satepina di Gunung Salak, Nyai Puntung Mayang ngalahirkeun orok awéwé, ngaranna Pudak Arum anu waktu geus gedé disebut Nyai Tanduran atawa leuwih katelah ku sebutan Nyai Pudak Arum Saloyang.

Wangsa Suta geus jadi jajaka nu gagah tur kasép. Laku lampahna wijak, miboga karisma, jeung katempona lain bandingan jajaka nu saumuranana. Kitu ogé jeung Nyai Pudak Arum, geus jadi mojang nu kacida geulisna. Ku sabab duanana gedé di tempat nu sarua, ti leutik nepi ka gedé éta budak téh deukeut pisan. Beuki lila beuki deukeut, tuluy Jaro Loa jeung Nyai Puntung Mayang niat rék ngawinkeun Nyai Pudak Arum jeung Wangsa Suta.

Saméméh Wangsa Suta ngalamar Nyai Pudak Arum, manéhna ngumbara heula néang élmu agama sarta kasatriaan salaku bekel dina hirup rumah tanggana jaga. Sanggeus Wangsa Suta indit, Nyai Pudak Arum kamana-mana nyorangan, manéhna ngarasa sedih. Najan kitu, kageulisan Nyai Pudak Arum sumebar ka mana-mana nepi ka loba nu datang ngalamar tapi ditampik ku Nyai Pudak Arum sabab nungguan Wangsa Suta.

Diantara nu ngalamar éta, aya hiji demang ngaranna Radén Kartala ti Mangkalaya, penaséhatna nitah manéhna sangkan maténi Nyai Pudak Arum. Teu lila, Nyai Pudak Arum diculik, tapi Wangsa Suta datang tuluy gelut jeung anak buahna Radén Kartala. Saméméh gelut, Wangsa Suta nitah Nyai Pudak Arum supaya indit ka Gunung Parang nepi ka aya padukuhan nu miboga pakujajar lima dahan. Hanjakal, Radén Kartala apaleun tuluy mawa Nyai Pudak Arum ka Pulau Putri di Pulau Seribu.

Wangsa Suta kuciwa waktu nyaho yén Nyai Pudak Arum euweuh di Gunung Parang, manéhna ménta tulung ka Rési Saradéa. Wangsa Suta dititah nyieun padukuhan di suku gunung Parang, sanggeus loba jalma ka éta tempat, Wangsa Suta bisa panggih deui jeung Nyai Pudak Arum. Sanggeus loba nu datang ka éta tempat, masarakat loba nu nyebut “suka di bumi” nu hartina resep cicing di imah. Wangsa Suta jeung Nyai Pudak Arum panggih deui tuluy nikah. Lila kalilaan, “suka di bumi” ganti jadi Sukabumi nepi ka ayeuna.

 4.2.15.1 Struktur Instrinsik Dongéng Sasakala Sukabumi

1) Téma

Téma anu aya dina dongéng Sasakala Sukabumi nyaéta ngeunaan asal-usul karajaan di hiji wewengkon.

2) Palaku

Palaku anu kacaritakeun dina ieu dongéng nyaéta:

-       Rangga Bitung, teu kacaritakeun kumaha kahirupanana sabab waktu Karajaan Banten jeung Karajaan Cirebon nyerang Karajaan Pajajaran, wilayah Pamingkis kakeunaan,nepi ka Bupati Rangga Bitung maot.

-       Nyai Puntung Mayang, pamajikan Rangga Bitung. Waktu penyerangan, Nyai Puntung keur kakandungan tapi salamet tuluy disalametkeun ku lurah Loa/ Jaro Loa dibawa ka Gunung Sunda di Palabuan Ratu.

-       Lurah Loa/ Jaro Loa, miboga sifat anu daék silih tulungan.

-       Wangsa Suta, orok beunang manggih Jaro Loa jeung Nyai Puntung Mayang waktu maranéhna rék indit ka Gunung Sunda. Nyai Puntung jeung Jaro Loa manggih éta orok di Cibadak tuluy dirawat nepi ka gedéna. Wangsa Suta jadi jajaka nu gagah tur kasép. Laku lampahna wijak, miboga karisma, jeung bawaanna katempo lain dibanding jajaka nu saumuranana.

-       Pudak Arum/Nyai Tanduran/Nyai Pudak Arum Saloyang, anakna Nyai Puntung Mayang. Nyai Pudak Arum miboga sifat anu sabar tur satia, katempo waktu kudu nungguan Wangsa Suta ngumbara néang élmu, Nyai Pudak Arum nungguan tur nampik sakabéh anu datang ngalamar manéhna.

-       Radén Kartala salaku Daéng ti Mangkalaya, manéhna ngalamar Nyai Pudak Arum tapi ditampik tuluy diculik rék dipaténi sabab teu narima yén manéhna ditampik.

3) Latar

Latar téh gambaran waktu, kaayaan, pajamanan, patempatan, lingkungan, jeung suasana. Latar anu dicaritakeun dina ieu dongéng leuwih kana latar patempatan, nyaéta:

-       Priangan Barat (Kadipatian Pamingkis) tempat Rangga Bitung jeung Nyai Puntung Mayang cicing.

-       Karajaan Pajajaran anu diserang ku Karajaan Banten jeung Cirebon.

-       Gunung Sunda, Palabuan Ratu tempat Jaro Loa jeung Nyai Puntung Mayang cicing sanggeus kajadian diserangna Karajaan Pajajaran.

-       Gunung Salak, Cibadak tempat Jaro Loa jeung Nyai Puntung Mayang manggih orok anu tuluy dingaranan Wangsa Suta sarta di dinya oge Nyai Puntung Mayang ngalahirkeun Nyai Pudak Arum.

-       Gunung Parang, tempat Wangsa Suta jeung Nyai Pudak Arum panggih sanggeus lila papisah.

4) Galur

Galur anu digunakeun dina ieu dongéng nyaéta galur maju. Dina ieu dongéng dicaritakeun ti mimiti kaayaan di Kadiapatian Pamingkis nepi ka masalah Karajaan Banten jeung Cirebon anu nyerang ka Karajaan Pajajaran tuluy kana kahirupan Nyai Puntung Mayang sarta Wangsa Suta jeung Nyai Pudak Arum anu kudu papisah lila.

4.2.15.2 Ajén Moral Dongéng Sasakala Sukabumi

Ajén moral anu kapanggih dina ieu dongéng nyaéta ngeunaan kayakinan. Lamun kayakinan urang dina jalan anu hadé, tangtu aya jalan sangkan naon anu dipikahayang bisa ngawujud. Katilik nalika Wangsa Suta yakin yén Nyai Pudak Arum bakal jadi jodona, manéhna ngalakukeun hal anu hadé, nepi ka ahirna manéhna bisa panggih deui jeung Nyai Pudak Arum.

Salian ti éta aya ogé ngeunaan kasatiaan. Kasatiaan anu bisa ditempo tina naon anu dilakukeun ku Nyai Pudak Arum anu nampik sakabéh anu ngalamar ka manéhna sabab manéhna nungguan Wangsa Suta balik ti pangumbaraan.